काठमाडौँ। नेपालमा उत्पादित औषधीको अन्तर्राष्ट्रिय बजारीकरण र विदेशका उद्योगमा हुँदै आएका नयाँ औषधी उत्पादन, परीक्षण, बजार माग आदिबारे जानकारी दिन नेपाल औषधी उत्पादक संघले आगामी फागुन २५ देखि २७ सम्म फर्मा एक्स्पो आयोजना गर्दै छ । एक्स्पोमा आधारित रहेर संघका उपाध्यक्ष सन्तोष बरालसँग गरिएको कुराकानी:
फर्मा एक्स्पोले औषधी उद्योगको विकासमा कस्तो टेवा पुग्ने ठान्नुहुन्छ ?
नेपाल औषधी उत्पादक संघले आयोजना गर्न लागेको यो नवौं संस्करणको एक्स्पो हो । एक्स्पो प्रत्येक २–२ वर्षमा हुने गरेको छ । विगतमा नेपालमा पनि औषधी उत्पादन हुन्छ र भन्ने प्रश्न गरिन्थ्यो । त्यसको जवाफ दिन पनि फर्मा एक्स्पो जरूरी थियो । नेपाली औषधी उद्योगबाट उत्पादित औषधी कस्तो बनेका छन् भन्ने पनि चासोको विषय हो । यसका लागि कस्ता मेसिन प्रयोग गरिन्छ, कस्ता कच्चा पदार्थ प्रयोग हुन्छन्, ल्याब उपकरण कस्तो प्रयोग गरिएका छन् रु भन्ने विषयमा जनमानस र सरकारमा बसेका सरोकारवाला पदाधिकारीलाई जानकारी दिने प्रमुख उद्देश्यले फर्मा एक्स्पो सुरूवात गरिएको हो ।
हामीले कस्तो सूचना प्रवाह गर्दैछौं ?
यसपालिको एक्स्पोमा विशेषता भनेको जाम्बियाबाट स्वास्थ्य सचिव, औषधी व्यवस्था विभागका डिजीसहित चार जनाको टोली आउने सूचना पाएका छौं । उनीहरुले ‘नेपाल मेड’ औषधी अन्तर्राष्ट्रिय गुणस्तरका भएकाले आफ्नो देशमा आयात गर्ने अनुमतिका लागि एक्स्पो ‘भिजिट’ गर्न लागेका छन् । उक्त टोलीले नेपालका ४ वटा उद्योग भ्रमण गर्ने तयारी भइरहेको छ । यसैगरी भारत र चीनबाट प्राविधिक टोली आउँदैछन् । हामीकहाँ पनि अन्तर्राष्ट्रिय गुणस्तरका औषधी उत्पादन भइसकेका र बेच्न तयार भएको सूचना प्रवाह गर्नेछौं ।
आयात रोक्न कत्तिको सफल भएका छौं नि ?
नेपालमा औषधी उद्योगको इतिहास ३५ वर्ष बढी भइसकेको छ । यो अवधिमा नेपाली औषधी उद्योगले फड्को मारेका छन् । नेपालमा उत्पादन हुने मोलिक्युलको बजार हिस्सा ७०–७५ प्रतिशत पुर्याइसकेका छौं । यो सरकारको कुनै नीति–नियम र कानुनले गरेको होइन । नेपाली उद्योगीले बजार रणनीति अपनाएर धेरै आयातलाई विस्थापन गर्न सफल भएका हुन् । सुरुमा उत्पादक उद्योगीले धेरै दुस्ख बेहोरे । अहिले डाक्टर, पारामेडिक्सलगायत स्वास्थ्यकर्मीले नेपाली औषधीलाई प्राथमिकता दिएर माया गरेकाले नै गुणस्तरमा हजार गुणा फड्को मार्न सफल छौं । आजको मितिमा नेपाली उत्पादनमा कुनै प्रश्न उठाउन पर्दैन । कहिलेकाहीँ बजारमा २–३ प्रतिशत औषधीको समस्या आउन सक्छ । यो विश्व स्वास्थ्य संगठनले पनि स्वीकारेको छ । ती ब्याचका उत्पादन बजारबाट फिर्ता लिने गरिएको छ ।
नेपाली उत्पादन अन्तर्राष्ट्रिय बजारसँग कत्तिको प्रतिस्पर्धी छन् ?
कतिपय औषधी भारतमा भन्दा नेपालमै सस्तोमा बनाउँछौं । सस्तोमा बजारीकरण गर्छौं । त्यहाँको भन्दा धेरै गुणस्तरीय छन् । हामीले उत्पादन गर्ने औषधीमध्ये १० प्रतिशत संसारको सबैभन्दा सस्तो र गुणस्तरीय रहेका छन् ।
नेपालमा औषधी आयात गर्ने आयातकर्ताहरूले भारतको भन्दा सस्तोमा बेच्नुपर्छ भनेर किनिरहेका छैनन् । ‘लार्ज भलुम प्यारेन्टेरल स्लाइन’का बोटल पनि आयात गर्न कम भएको छ । पारासिटामल र ओआरएस पुनर्जलीय झोलजस्ता वस्तु आयात नै बन्द गरिसकेका छन् । कतिपय ट्याबलेट, भिटामिन, मल्हमको पनि त्यस्तै अवस्था छ ।
‘पोलिटिकल स्टन्टबाजी’को प्रमुख उदाहरण हो, औषधी उद्योग । जनता शब्द प्रयोग गरेर र ‘स्टन्ट’ सिर्जना गरेर सस्तो भन्ने नाममा राजनीति गर्ने केही व्यक्ति, राजनीतिक दल र उनीहरुसँग नजिक भएका र कर्मचारीको मिलेमतोेमा औषधी उद्योग सिध्याउन ठूलो खेल खेलिरहेका छन् । उनीहरुले औषधीबारे बुझ्दा पनि बुझ्दैनन् । कर्मचारीहरु बुझेर पनि बुझ्न चाहँदैनन् । राजनीतिक नेतृत्वले बुझे पनि बुझ पचाउने काम भइरहेको छ ‘मैले जनतालाई धेरै गरें’ भन्ने नाममा मुलुकमा सरकार स्थिर छैन ।
औषधी उद्योग कत्तिको नाफामुखी छन् ?
अहिलेको स्थिति निकै नाजुक छ । नेपाली औषधी उद्योगमा समस्या छन् । केही औषधी उद्योग बन्द हुन लागेको अप्रत्यक्ष जानकारीमा आएको छ । करिब ८–१० वटा उद्योग बन्द भइसकेका छन् । यो स्थिति आउनुमा प्रमुख कारण सरकारको गैरजीम्मेवारी, राष्ट्र बैंकको अव्यवहारिक व्याज नीति, राजनीतिक नेतृत्वको स्टन्टबाजी र केही कर्मचारीको लापर्बाही हो । यसमा ८० प्रतिशतभन्दा बढी दोषी सरकार नै हो । अर्को प्रमुख कारणमा इन्स्योरेन्स पोलिसी पनि हो । इन्स्योरेन्स कम्पनीले सरकारसँग होलसेल मूल्यमा पैसा लिने र उत्पादक कम्पनीसँग सस्तोमा औषधी लिएर जनतालाई झुक्याउने काम भइरहेको छ । उद्योगीले स्वास्थ्य मन्त्रालय, औषधी व्यवस्था विभागलगायतका जिम्मेवारी निकायलाई झकझक्याइरहेका छन् । तर, उनीहरु कानमा तेल हालेर बसेको अवस्था छ ।
अर्थतन्त्रमा औषधी उद्योगको योगदान कति छ ?
आजको मितिमा १ रुपैयाँ लिएर आएर ३ रुपैयाँमा बेच्दा हुने भ्यालु एडिसन ९अतिरिक्त मूल्य० को सम्पूर्ण नाफा सरकारले मात्रै खाएको छ । तर त्यही सरकार औषधी उद्योगलाई सकाउन लागिरहेको छ ।
उद्योगमैत्री वातावरण अभावले औषधी कम्पनीहरु घाटा गइरहेको अवस्थामा नयाँ कम्पनी खोल्न दिनुको कारण के हो ?
राज्यको अनुगमन र मूल्यांकनबिना नयाँ खोल्न उद्योग खोल्ने स्वीकृति दिँदै जाने प्रवृत्तिले आर्थिक भार बढ्दै जान्छ । एउटै कच्चा पदार्थ प्रयोग गर्ने १० भन्दा बढी कम्पनिलाई लाइसेन्स नदिएको भए यो स्थिति आउँदैनथ्यो । यो कुरा सरकारले बुझ्नुपर्ने थियो । संघ यस विषयमा बोलेको बोल्यै छ ।
