थाइरोइड भनेको के हो ? यसमा आयोडिनका कस्तो भुमिका कस्तो

अन्तर्वार्ता

गृहपृष्ठ
अन्तर्वार्ता
थाइरोइड भनेको के हो ? यसमा आयोडिनका कस्तो भुमिका कस्तो

थाइरोइड भनेको के हो ? यसमा आयोडिनका कस्तो भुमिका कस्तो

बिहीबार, वैशाख २, २०७८ सम्रिद्धा के सी

डा. अन्सुमली जोशी

काठमाडौं - हरेक अवस्थामा बाँच्न, स्वस्थ रहन र पूर्ण रुपमा मानसिक तथा शारीरिक विकासका लागि मानिसलाई बिभिन्न पोषक तत्वहरुको आवश्यकता पर्दछ । यी मध्ये आयोडिन पनि एक महत्वपूर्ण खनिज तत्व हो । आयोडिन बिभिन्न किसिमका फलफूल, तरकारी, अन्डा, गेडागुडी तथा माछा जस्ता चीजहरुबाट प्राप्त गर्न सकिन्छ जुन सबै उमेरका मानिस तथा जीवजन्तुहरुलाई दैनिक रुपमा चाहिन्छ । गर्भावस्थादेखि २ वर्षको उमेरसम्म मानिसको दिमागको ८० प्रतिशत विकास भईसकेको हुन्छ । त्यसैले यस समयमा शरीरमा आयोडिनको कमी भएमा मानसिक तथा शारीरिक विकासमा अवरोध आउँछ ।

पछिल्लो समयमा नेपालमा थाइराइड रोगका कारण ग्रसित हुनेको संख्या उच्च हुने गरेको देखिन्छ । तर यो समस्या किन हुन्छ ? के कारणले हुन्छ ? कस्तो ब्यक्तिलाई हुन्छ ? साथै आयोडिन हाम्रो स्वास्थ्यको लागि कत्ति फाइदाजनजक छ ? थाइरोइडमा आयोडिनले कस्तो भुमिका रहेको छ ? डा. अन्सुमली जोशीसंगको कुराकानीः

सामान्य भाषामा थाइराइड भनेर के बुझ्न सकिन्छ ?

थाइराइड आफैमा रोग नभएर एउटा ग्रन्थी हो । यो हाम्रो घाँटीको अगाडिको भागमा हुन्छ । यो पुतलीको आकार जस्तो देखिन्छ । यसलाई गलगाँड पनि भनिन्छ । थाइराइड ग्रन्थीले थाइरोक्सिन (टी–३) र ट्राइआयोडो थाइरोनीन (टी–४) हर्मोन उत्पादन गर्छ ।

त्यही उत्पादित हर्मोनले नै हाम्रो शरीरका अंगको क्रियाकलापलाई नियन्त्रण गर्ने गर्छ । यो समस्या तुलनात्मक रूपमा पुरुषमा भन्दा महिलामा बढी देखिन्छ । थाइराइड ग्रन्थीको काममा गडबडी भएमा यसले अनावश्यक हर्मोन बढी र आवश्यक हर्मोन कम मात्रामा उत्पादन गर्छ ।

थाइराइड कति प्रकारको र यसको लक्षणहरु के के हुन् ?

थाइराइड सामान्यतया दुई प्रकारको हुन्छ । जुन हाइपर थाइराइडिज्म र हाइपो थाइराइडिज्म हो ।

हाइपर थाइराइडिज्म भनेको थाइराइड ग्रन्थीले आवश्यक्ता भन्दा बढी मात्रामा थाइराइड हर्मोनको उत्पादन गरेमा त्यसलाई चिकित्सकीय भाषामा हाइपर थाइराइडिज्म भनिन्छ ।

लक्ष्णहरु

महिनावारी नियमित नहुने,
मोटोपना,
अल्छिपना
शरीर सुन्निने,
दिक्क लाग्ने,
अनावश्यक जाडो हुने,
कपाल झर्ने,
प्रजनन क्षमतामा कमी हुने,

शरीरमा थाइराइड हर्मोनको कमी भएमा त्यसलाई हाइपोथाइराइडिज्म भनिन्छ ।

लक्षणहरु

एक्दमै दुब्लो,
मुटुको धड्कन बढ्ने,
शरीरको तापक्रम बढ्ने,
भोक बढी लाग्ने तर दुब्लाउने,
महिनावारी गडबढी,
मन आत्तिने,
मानसिक तनाब बढी हुने,

हाइपोथाइराईडिज्म र हाइपर थाइराईडिज्मको समस्या व्यक्तिपिच्छे फरक हुन्छ । यो समस्या पुरुषको तुलनामा महिलामा धेरै हुन्छ । यो रोग अटो इम्युन समस्याका कारण भएको हो भने आमाबाट छोराछोरीमा तथा दिदीबहिनीमा हुने सम्भावना उच्च हुन्छ ।

थाइराइड रोग लाग्नुको कारण र यो रोग कस्तो ब्यक्तिलाई हुन सक्छ ?

शरीरमा आयोडिनको कमी हुँदा वा खानामा रासायनिक पदार्थ अत्याधिक हुनाले
शरीरमा किटाणु सँग लड्ने क्षमता कम भएमा शरीरमा हर्मोनको तलमाथि हुनाले
जन्मजात रुपमै थाइराइडको हर्मोन कमी हुनाले
विकिरणको प्रभाब स्वरुप थाइराइड ग्रन्थीमा हानी पुग्नले

थाइराइड जोसुकैलाई र जुनसुकै उमेरका मानिसलाई पनि हुन सक्छ । विशेष गरी यो रोग ४० बर्ष माथिका महिलामा बढी मात्रामा देखिन्छ । महिलामा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमताको गडबडीले गर्दा यो रोग महिलामा धेरै देखिने गरेको छ ।