काठमाडौं — बालकको तोते बोलीले घरका सबै सदस्यलाई आफुतिर आकर्षित गर्दछ । हामी पनि उसगं तोतेबोली बोलेर आनन्दित हुन्छौं । तर, केटा-केटीको उमेरको बृद्धि सँगसगैं तोतेबोली वा भक्क भकाउने समस्या आफै समधान हुन्छ । तर, कतिपयमा यो समस्याको रुपमा जीवन भरी नै रहिरहन्छ । यो समस्याबाट पीडितलाई स्कुल, कलेज, सभा-सम्मेलन, समुदाय, आफिस, यात्रामा समेत हाँसी-मजाकको पात्र बन्न पुग्दछ ।
आमा-बुबाको एउटै सपना हुन्छ, आफ्ना सन्तान सर्वगुणले सम्पन्न हुन् । तर, आफ्ना सन्तानको साना कमजोरी पनि आमा-बुबाको लागि ठूलो समस्या बनिदिन्छ ।
त्यस्तो स्थितिमा यदि तपाईंको सन्तानको बोलि स्पष्ट छैन, उसले भककाउँदै बोल्छ भने तपाईंलाई दिक्क लाग्नु स्वाभाविक नै हो । किनभने अरु बच्चाहरुले झै आफ्नो सन्तानले पनि मीठो र स्पष्ट बोली बोलोस् भन्ने चाहना हरेक आमा-बुबाको हुन्छ ।
प्रायः आमा-बुबा प्रारम्भमा भककाउनुलाई सामान्य रुपमा लिने गर्छन् । उनीहरु बच्चा बढ्दै जाने क्रममा यो समस्या आफै कम हुन्छ भन्ने सोचेर बेवास्ता गर्छन् । वास्तवमा भक्ककाएर बोल्ने बानी एउटा मानसिक विकार हो । भककाएर बोल्ने बच्चा सामान्य बालबच्चा जस्तै धारा प्रवाह र स्पष्ट बोल्न सक्दैनन् । उनीहरुले बोल्दा शब्दहरुलाई बङ्ग्याएर बोल्ने गर्छन् ।
यद्यपी भकभके बच्चा मानसिक रुपमा धेरै तेजिलो हुन्छन् । यसप्रकारका बच्चाको स्वभाव अन्तर्मुखी र भावुक किसिमको हुन्छ । त्यसैले अरुको अगाडि बोल्न अप्ठयारो मान्छन् । आफ्नो भककाउने बानीले अरुको अगाडि हाँसोको पात्र बनिन्छ भन्ने डरले उनीहरु प्रायः चुप लागेर बस्न रुचाउँछन् । यदि त्यस्तो स्थितिमा बोल्न परेमा उनीहरु अरु समयमा भन्दा बढि भकभकाउने गर्छन् ।
बोल्ने क्रममा ब्यक्तिले बोल्न खोजेको पहिलो शब्दको उच्चारण गर्दा नै कठिनाइ महशुस हुन्छ भने कोहिलाई बीचको वा अन्ततिरको शब्द पुरा गर्न अप्ठ्यारो हुन्छ । शब्दको उच्चारण पूर्व नै अनुहारको मांशपेशीहरुमा स्वत: संकुचन (खुम्चिनु) आउँछ । जसले गर्दा बोल्नको लागि बल लगाउनु पर्ने हुन्छ । यसले गर्दा ब्यक्तिको अनुहार विकृति हुन पुग्छ । कोहिलाई भने बोल्दा बोल्दै बीचको कुनै एउटै शब्दको उच्चारण बारम्बार दोहोरिन्छ । जस्तै: च शब्द बोल्नु पर्दा – च च्च च्च च बोल्न पुग्छन् । यस अवस्थामा पनि अनुहारको स्वरुप बिग्रिन सक्छ । यो एक किसिमको मानसिक कुण्ठको रोग हो । जसको पीडा स्वयम् यस समस्याबाट पीडित ब्यक्तिले नै सम्झन सक्छ वा सम्बन्धित रोग विशेषज्ञ (स्पिचथिरापिष्ट) ले नै बुझ्दछ । यो समस्या महिला पुरुष दुबैमा देख्न सकिन्छ । तर, महिलाको तुल्नामा पुरुषहरु बढि प्रभाबित हुन्छन् । बोल्दा भक-भकाउने समस्याको कारणले- मानिसको स्वभाव – व्यबहारमा समेत मनोवैज्ञानिक असर पर्दछ । यदपी मानसिक रुपमा यि व्यक्तिहरु सबल नै हुन्छन् । बोल्दा भक–भकाउने ब्यक्तिले लोकगीत , आधुनिक गीतहरु सजिलैसित गाउन सक्छन् । कुनै अप्ठ्यारो हुदैन ।
हौसला र आत्मविश्वास आवश्यक
तर बच्चाको बोली भकभके हुनुमा उसको कुनै दोष हुँदैन । यो समस्यालाई तपाईं र तपाईंको परिवारको सहयोगले समाधान गर्न सकिन्छ । तपाईंको बच्चालाई आफ्नो बोलिमा सुधार ल्याउनका लागि परिवारको साथ अति आवश्यक हुन्छ ।
तपाईंले उसको हौसला र आत्मविश्वास बढाउनु पर्छ । जसकारण उसले आफु स्वयंमा भरोसा राख्न सकोस् । यदि तपाईंले नै हरेस खानु भयो भने उसले पनि अत्तिएर हार मान्न सक्छ । यदि कसैले उसलाई जिस्काउने अथवा मजाक बनाउने गर्छ भने यो कुनै रोग होइन बानी हो । जुन केही समयको स्पीच थेरापीले निको हुन सक्छ भन्ने कुरा सम्झाउनु पर्छ ।
यदि तपाईंको परिवारको सदस्यको भकभकाएर अथवा अड्की-अड्की बोल्ने बानी छ भने उसलाई सही तरिकाले बोल्न सिकाउनु पर्छ । उसलाई उ पनि अरु व्यक्तिहरुले जस्तै गरि सही र स्पष्ट बोल्न सक्छ भन्ने कुरा राम्रोसँग सम्झाउनु पर्छ । यदि तपाईले उसको आत्मविश्वास बढाउँदै जानु भयो भने तपाईंको यो प्रयासमा एकदिन अवश्य सफल हुन सक्नु हुन्छ ।
कस्तो अवस्थामा चिकित्सकको परामर्श आवश्यक ?
यदि तपाईंको बच्चा सानैदेखि यो समस्याले ग्रसित छन् भने डाक्टरको सल्लाह लिनु पर्छ । डाक्टरको सल्लाह अनुसार स्पीच थेरापी लिन थाल्नु पर्छ । यदि तपाईले सानैमा स्पिच थेरापी गराउनु भयो भने छोटो समयमा नै तपाईंको बच्चाको भककाउने समस्या हट्छ ।
यदि तपाईंले समयमा नै यो थेरापी शुरु गर्नु भएन भने ठूलो भएपछि भककाउने समस्या हटाउन धेरै नै गाह्रो मात्र होइन, धेरै समय लाग्न सक्छ ।
रोगको निदान
हुनत तोते बोली/भक–भकाउने, बोल्दा शब्दको उच्चारण गर्न अपठयारो हुने ब्यक्तिको पहिचान सजिलैसित गर्नसकिन्छ । तर, बास्तविक बोलीसँग सम्बन्धित रोगभएको ब्यक्तिको परिक्षण सम्बन्धित बिशेषज्ञ चिकित्सकद्वारा नै गराउनु पर्छ । यदि तपाईमा पनि यस किसिमको समस्या भएको जस्तो लाग्छ भने यस कुराको पुष्टी गर्नको लागि चिकित्सकसँग सम्पर्क गर्नुस् ।
सल्लाह
बोल्नमा समस्या भएका ब्यक्तिले–बिस्तारै बोल्ने अभ्यास गर्ने ।
शब्दको उच्चारणमा ध्यान दिने
कुन शब्दको उच्चारणमा कठिनाइ महशुस हुन्छ, त्यस्ता शब्दहरुलाई नोट गर्ने र उच्चारण गर्ने अभ्यास गर्ने । साथै सिंहासन, हलासन, धनुरासन, मत्सयासन आदि योगाभ्यासहरु गर्ने । यि आसनहरु लाभदायक मानिन्छ ।
के नगर्ने
यो समस्याबाट पीडित भएका ब्याक्तिहरुले- चिया, कफी, खैनी, पानपराग, गुटखा, धुम्रपान, मधपान तथा डिब्बा बन्द खाद्य पदार्थको सेवन गर्नु हुँदैन ।
