काठमाडौं- थाइराइडको समस्याले पुरुष भन्दा पनि बढी महिलालाई सताउने गर्छ । महिलाको हर्मोनमा भइरहने परिवर्तनले उनीहरूमा थाइराइडको समस्या देखिन्छ । यो सेप्टेम्वर महिना थाइराइड क्यान्सर सचेतना महिना भएकाले यो समस्या,यसको निदान र उपचारबारे यो जानकारीमूलक लेख ।
थाइराइड के हो ?
थाइराइड मानिसको रुद्रघन्टीको तल रहेको एउटा ग्रन्थि हो। यस ग्रन्थिले उत्पादन गर्ने हर्मोनलाई थाइराइड हर्मोन भनिन्छ । यहि ग्रन्थिमा देखिने समस्या र यसले उत्पादन गर्ने हर्मोनको सन्तुलन बिग्रिएमा थाइराइड सम्बन्धी रोग लाग्छ । थाइराइड हर्मोनको उत्पादन बढी भए पनि कम भए पनि समस्या हुन्छ ।
थाइराइड बढी या कम उत्पादन
थाइराइड हर्मोन बढी उत्पादन भई हुने समस्यालाई हाइपर थाइराइडिज्म भनिन्छ । त्यस्तै कम उत्पादन प्रक्रियालाई हाइपो थाइराइडिज्म भनिन्छ । इन्फेक्सनका कारणले पनि हर्मोन उत्पादन कम वा बढी हुन सक्छ । यो समस्या धेरैजसो आफैँ निको हुन्छ । घाँटी दुख्ने, ज्वरो आउने समस्या हुन सक्छ ।
कतिपय मानिसमा कुनै लक्षण नै हुँदैन र आफैँ ठिक भएर समेत जान्छ । त्यसैले थाइराइडको समस्या हुँदैमा जुनसुकै समयमा औषधि सेवन गर्नुहुँदैन । प्राय: भाइरल इन्फेक्सनका कारणले हुने थाइराइड आफैँ निको हुन्छ । हर्मोनकै गडबडीले हुने अर्को रोग भनेको अटोइम्युन थाइराइड डिजिज हो । हाम्रो रोगप्रतिरोधी शक्तिमा गडबडी हुँदा यसको समस्या हुन्छ ।
हर्मोन कम हुँदा
थाइराइड ग्रन्थिले हर्मोन कम उत्पादन गर्दा हुने समस्यालाई हासिमोटोज थाइराइड डिजिज भनिन्छ ।
हर्मोन कम हुँदा देखिने लक्षण :
- थकावट धेरै हुने ।
- अल्छिपना हुने ।
- सुस्त हुने ।
- स्मरणशक्ति कम हुँदै जाने ।
- कपाल झर्ने, मोटाउने ।
- जिउ सुन्निने, दुख्ने ।
- महिलाहरूको महिनावारीमा गडबडी हुने ।
- नि:सन्तानपनको समस्या हुने ।
- कब्जियत हुने ।
- छाला खस्रो हुने ।
- छालाका रौँ परिवर्तन हुने हुन्छ ।
हर्मोन बढी हुँदा
हर्मोन बढी हुने रोगलाई ग्रेप्सडिजिज भनिन्छ । पसिना धेरै आउने मुटु ढुक–ढुक हुने, आत्तिने, दुब्लाउँदै जाने, महिनावारी गडबडी हुने गलगाँड देखिने । यी रोग आफैँ निको हुँदैनन् ।
यसका लागि जिन्दगीभर नै औषधि खाइरहनुपर्छ । औषधि ट्याब्लेट र विकिरणका रूपमा पनि हुन्छन् । कुनै गलगाँड देखिएको थाइराइडको उपचारमा अप्रेसन नै गर्नुपर्ने हुन्छ । केही केसमा भने गलगाँड देखिए पनि औषधि खाँदा निको हुन्छ । कहिलेकाहीँ आँखामा पनि असर गर्दछ ।
ग्रन्थिमा गलगाँड पलाउने
आयोडिन कमी या बढी हुँदा, भाइरल इन्फेक्सन हुँदा, अटोइम्युन डिजिज हुँदा वा खानपानमा मिसावटले पनि ग्रन्थिमा गलगाँड पलाउँछ । विभिन्न किसिमका रासायनिक खाद्य सेवन, वातावरणीय विषादी र वंशाणुगत कारणले पनि यो रोग लाग्न सक्छ । यसमा हामीले क्यान्सर छ–छैन भनेर सचेत हुनुपर्छ ।
लक्षण
- गलगाँड देखिने ।
- घाँटी दुख्ने हुन्छ ।
- ठूलो हुँदै जाँदा श्वास फेर्न गाह्रो हुने खानाखान गाह्रो हुन्छ ।
उपचार विधि
- गलगाँड मात्र छ भने अप्रेसन गरेर निकाल्ने ।
- निगरानीमा राख्ने, बढ्दै गयो भने शल्यक्रिया गरी फाल्ने, नत्र त्यतिकै छाडिदिने ।
- गलगाँडलाई वर्षमा एकपटक क्यान्सर भयो कि भनेर सुइजाँच गर्नुपर्छ । केही गलगाँड बढ्दै गएर क्यान्सर पनि हुन सक्छ ।
थाइराइड क्यान्सर
थाइराइड क्यान्सर अन्य क्यान्सरजस्तो डरलाग्दो हुँदैन । धेरैजसो यस्तो केसमा उपचार सहज हुन्छ । उपचारपछि यो पूर्ण रूपमा निको हुने क्यान्सर हो।
लक्षण
- थाइराइड क्यान्सरमा पनि गलगाँड पलाउने हुन्छ ।
- स्वर परिवर्तन हुने गलगाँड ठूलो भएर श्वास फेर्न गाह्रो हुने खानानलीलाई असर गरेर खाना निल्न गह्रो हुने हुन्छ ।
- जाँच गरेर हेर्दा क्यान्सर देखिन सक्छ ।
- उपचार गर्दा सहजै निको भएपछि पनि नियमित औषधी खानुपर्छ ।
- चिकित्सकको सम्पर्कमा रहिरहनुपर्छ ।
उपचार
- पहिले अप्रेसन गर्ने, औषधि नियमित खाने र नियमति फलोअप गर्नुपर्छ थाइराइडसम्बन्धी बुझ्नुपर्ने कुरा यो जीवनशैलीसम्बन्धी रोग होइन ।
- अटोइम्युन थाइराइड वंशाणुगत थाइराइड हो ।
- बन्दा काउली खानुँहुदैन भन्ने हल्ला हो । तर, एकजनाले दिनमा एक किलोभन्दा बढी खाएमा मात्र असर पर्छ ।
- आयोडिन कमी वा बढी सेवन गर्नुहुँदैन ।
- वंशाणुगत थाइराइड समस्या पुरुषभन्दा महिलामा बढी देखिन्छ ।
- यो समस्या १० जना महिलामा देखिँदा पुरुष १ जनामा देखिएको छ ।
- महिलालाई बढी देखिनुको कारण हर्मोनको परिवर्तन पुरुषभन्दा बढी महिलामा हुनुले हो ।
