काठमाडौं । स्तन क्यान्सर महिलामा बढि देखिने भयावह रोगको रुपमा लिईन्छ । क्यान्सरको समस्या विश्वमै बढ्दै गइरहेको पाइन्छ।
अहिले सबैभन्दा बढी अनुसन्धानमा भइरहेको क्यान्सर पनि स्तन क्यान्सर नै हो । महिलालाई मात्र नभएर यो क्यान्सर पुरुषमा पनि हुनसक्छ । हाम्रो देशमा यो रोग सबैभन्दा बढी ३०-५० वर्षको उमेर समुहमा पाईएको छ । यसै विषयमा केन्द्रित भएर महिलास्वास्थ्यले बिर अस्पतालमा कार्यरत क्यान्सर रोग विषेशज्ञ डा. अम्बुज कर्णसँग कुराकानी गरेको छ ।
१. क्यान्सर दिन प्रतिदिन बढिरहेको छ यसलाई कसरी बुझ्न सकिन्छ ?
समग्रमा भन्दा क्यान्सरका बिरामी बढेका हैनन्। पहिले क्यान्सर पत्ता नलागेरै बिरामीको मृत्यु हुने गर्दथ्यो। अहिले क्यान्सर पत्ता लगाउने प्रविधि बढेर क्यान्सर रोगीको संख्या बढको हो। हाम्रो आनीबानीले गर्दा क्यान्सरको जोखिम बढेको छ। जसले गर्दा अहिले क्यान्सर पिडितको संख्यामा बृद्धि भएको छ।
महिलाहरुमा हुने क्यान्सर मध्येको दोस्रो सबै भन्दा बढी हुने क्यान्सर स्तन क्यान्सर हो भने , पहिलो चाहीँ पाठेघरको मुख क्यान्सर हो।तर, वर्तमान अवस्थामा जुन तीव्रताका साथ स्तन क्यान्सर बृद्धि भईरहेको छ, त्यस अनुसार निकट भबिष्यमा स्तन क्यान्सरले महिलाहरुमा हुने क्यान्सर मध्ये पहिलो स्थान ओगट्ने सम्भावना देखिन्छ।
२. क्यान्सर लागेको कसरी थाहा पाउन सकिन्छ ?
क्यान्सरको विषेश लक्षण हुँदैन । कुनै लक्षण छन् जस्ले गर्दा क्यान्सर भएको अनुमान लगाउन सकिन्छ । शरीरको कुनैपनि भागमा गाठागुठि आएमा यसको रंग वा आकार परिर्वतन भएमा, शरीरको कुनैपनि भाग (दिसापिसाब,खकार,मुख) बाट रगत बगेमा, दुब्लाउदै गएमा, लामो समय सम्म खाना खान मन नलागेमा, दुई हप्ता भन्दा लामो समयसम्म खोकी लागेमा अथवा लामो समय सम्म ज्वरो आएमा क्यान्सरको शंका गर्न सकिन्छ।
३. महिलाहरुमा स्तन क्यान्सर बढ्नुको कारण के हो ?
ग्रामीण र शहरी परिबेशलाई हेर्ने हो भने ग्रामिण क्षेत्रमा पाठेघर मुखको क्यान्सर प्रमुख मान्निछ भने शहरी परिवेशमा स्तन क्यान्सरलाई प्रमुख मानिन्छ।
पुरुषको तुलनामा महिलाहरुमा स्तन क्यान्सर बढि देखिन्छ । महिलाहरुमा स्तन क्यान्सरको जोखिम बढि हुनुमा ढिलो बिबाह गर्ने, बिबाह गरेपनि सन्तान जन्माएपनछ शिशुलाई स्तनपान नगराउँनाले पनि स्तन क्यान्सरको जोखिम बढेको हो। घरका अन्य सदस्यमा क्यान्सर भएमा बंशाणुगत कारणले पनि स्तन क्यान्सर लाग्न सक्छ । परिवारको एक जना महिलामा स्तन क्यान्सर छ भने अर्को महिलामा पनि स्तन क्यान्सर लाग्ने सम्भावना धेरै हुन्छ।
स्तन क्यान्सर हुनुमा खानपान र व्यवहारले मद्दत गर्छ । व्यायमको कमी, धेरै आराम गर्दा अत्याधिक मोटोपन हुँदा पनि स्तन क्यान्सर लाग्न सक्छ।
४. कुन उमेर समुहका व्यक्तिलाई स्तन क्यान्सरको जोखिम उच्च हुन्छ ?
विश्वभर तथा पश्चिमा देशहरुको अध्ययनलाई हेर्ने हो भने प्राय: स्तन क्यान्सर ५० वर्ष वा सो भन्दा माथी उमेर समुहका महिलाहरुमा अत्याधिक मात्रामा हुने गर्छ। । तर हाम्रो अध्ययन अनुसार ४० वर्ष वा सो भन्दा कम उमेरका महिलाहरुमा बढि स्तन क्यान्सर देखिएको छ । भर्खरै गरेको एक अध्ययन अनुसार जति पनि स्तन क्यान्सर भएका महिला छन् ती महिलाहरु मध्ये २५ प्रतिशत महिलाहरु ४० वर्ष भन्दा कम उमेरका रहेका छन्।
पहिला स्तन क्यान्सर ५०-६० वर्षमा हुन्छ भनिन्थ्यो भने अहिले सानै उमेरमा पनि देखिन थालेको छ। ३० वर्षमै स्तनक्यान्सर भएर अस्पताल आउने महिलाहरु धेरै छन् । सानै उमेरमा स्तन क्यान्सर हुनुको प्रमुख कारण वंशाणुगत नै हो।
५. स्तन क्यान्सरबाट बच्न जिवनशैलीमा के कस्ता परिर्वतन ल्याउन आवश्यक छ ?
स्तन क्यान्सर लाग्न नदिनका लागि हरेक मानिसले खानपान आनीबानी र व्यवरहारमा सुधार ल्याउनुपर्छ। नियमित रुपमा व्यायम गर्नुपर्छ। सागपात , फलफुल र माछाको मात्रा बढाउनु पर्छ । प्याकेटमा राखिएका बाहिरका खाने कुरा खानुहुदैन। कुनैपनि क्यान्सरका लागि जोखिमपूर्ण खाने कुरा खानुहुदैन। धुम्रपान, मद्ययपानको सेवनले धेरै किसिमका क्यान्सरहरु निम्त्याउँछन् तसर्थ हामीले यस्ता खाने कुराबाट टाढै बस्नुपर्छ।
सकेसम्म घरमै बनाएको खाने कुरा खादाँ स्वास्थ्यलाई लाभ हुन्छ। रोग नलागेपनि बर्षमा एकपटक स्तन परिक्षण गराउनुपर्छ। जसले गर्दा रोग सुरुकै अवस्थामा पत्ता लाग्छ र निको हुने सम्भावना धेरै हुन्छ । क्यान्सर रोग समयमै पत्ता लागेमा बिरामीको ज्यान बचाउँन सकिन्छ।
1621421639-1730352532.jpg)
